Selamlar, koronovirüs içinde bulunduğumuz yıla damgasını vurmuş durumda ve gelişmeler öyle gösteriyor ki önümüzdeki seneyi de bu hastalıkla mücadele ile geçireceğiz. Salgın kaynaklı içinde bulunduğumuz bu kaotik ortamda, antrenmanlarını sürdürmeye çalışan biz koşucuların aynı zamanda hastalığa yakalanmamak için elimizden geleni yapması ayrı bir zorunluluk. Ancak buna rağmen bir şekilde bu hastalığa yakalanan pek çok sağlıklı ve fit sporcuların haberlerini her gün alıyoruz. Virüs konusunda henüz sadece buz dağının görünen yüzü keşfedilebilmiş olması da ayrı bir sorun teşkil ediyor. Virüsün bulaşma, iyileşme süreci, çeşitli yüzeylerde canlı kalma süresi ve iyileştikten sonra vücutta uzun dönemde bırakabileceği olumsuz etkilerin pek çoğu maalesef halen bilinmiyor. Kısacası kimse süpermen değil ve bu sinsi hastalığa yakalanma ihtimalimiz var. Bu nedenle runnersworld.com sitesinde bu konuda yazılmış bir makaleyi Türkçe’ye çevirdim. Çeviri hatalarına karşı yazının orjinalini buraya bırakıyorum.
Koronavirüsten Kurtulduktan Sonra Ne Zaman Koşabilirim?
Koşularınızda diğerlerinden sosyal olarak uzaklaşmış olsanız, ellerinizi sık sık yıkasanız ve halka açık yerlerde maske taksanız bile, COVID-19’a yakalnma ihtimaliniz yine de var, özellikle çalışansanız veya her gün birçok insanla temas halindeyseniz, zaten elimizde koşucuların ve sağlıklı bireylerin bu hastalıktan muaf olmadığını gösteren yeterince örnek bulunuyor.
COVID-19 hastasıysanız, ancak artık kendinizi daha iyi hissetmeye başladığınıza göre, koronovirüsten iyleştikten sonra ne zaman koşmaya başlayabileceğinizi merak ediyor olabilirsiniz.
Ne yazık ki, COVID-19’un vücut üzerindeki uzun vadeli etkileri, özellikle kalp ve akciğerler gibi organlar hakkındaki her ayrıntıyı hala bilmiyoruz.
Bu nedenle, koronavirüsten iyileştikten sonra normal egzersizlerinize geri dönmek dikkatli ve aşamalı olmalıdır.
New York Üniversitesinde Spor Performans Merkezi egzersiz fizyolojisi uzmanı Heather Milton, Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yardımcı doçent Brian Clark ve Spor kardiyolojisine özel ilgi duyan UCHealth genel kardiyoloğu Patrick Green’e bu konuda danıştık.
Bu hızla gelişen bir durumdur ve hastalık ve iyileşme kişiden kişiye değişir. Kendi hastalığınız ve tedavi planınıza dayalı özel bilgiler için sağlık uzmanınızla iletişime geçin.
COVID-19 teşhisi konduysa, egzersize ara vermeniz ne kadar olmalıdır?
Şu anda, hiç kimsenin doğru cevabı bilmediği gerçeğini anlatan yazılara her yerde rastlıyoruz. Bununla birlikte, bir kişi semptomlarından tamamen kurtulana kadar kesinlikle beklemelidir. “Bu hastalığın bazen insanları birden çok aşamada etkilediğini unutmayın - kendinizi iyi hissetmeye başlasanız bile ardından ikinci bir semptom aşaması başlayabilir”, diyor Clark.
“Bu nedenle, oyuna güvenli şekilde dönmek için herhangi bir normal aktiviteye devam etmeden önce semptomların tamamen ortadan kalkmasından sonra 10 ila 14 gün beklemelisiniz ve antrenmanlara başladığınızda bunun yavaş bir şekilde olması gerektiğini söylüyor Milton.
Hasta olduğunuz süre boyunca bu, her türlü harekete tamamen ara vermeniz gerektiği anlamına gelmez.
Clark, “Dinlenmekle, yorucu egzersize katılmamayı kastediyoruz, yürümeye devam etmek, hareket etmeye devam etmek ve hareket halinde kalmak önemlidir,” diyor.
Clark, sık görülen bir şeyin de, başka herhangi bir risk faktörü olmaksızın, hasta olan kişilerde uzun süre hareketsiz kalmanın sonucunda oluşabilecek kan pıhtısı atması olduğunu ve hareketsiz olmanın kan pıhtıları riskini artırdığını açıklıyor.
Tekrar egzersiz yapmadan önce ne gibi önlemler almalısınız?
Size COVID-19 teşhisi konduysa, özellikle hastalığınız hastaneye yatmayı gerektiriyorsa, bir tıp uzmanına danışmalısınız. Hastalığınızın ciddiyetine bağlı olarak, bir EKG (kalbin ritmini ölçer), kan testleri ve muhtemelen bir ekokardiyogram (kalbin yapısını ve işlevini ölçer) yaptırmanız da faydalı olabilir. Ancak Clark, COVID-19 testleri pozitif çıkan tüm kişilerin, maliyet veya erişilebilirlik nedeniyle tüm bu testleri yaptırabilmesinin olası olmadığını söylüyor. Örneğin, bir ekokardiyogram pahalı olabilir, ancak kalbin yapısına baktığı için çok daha fazla bilgi sağlar.
“Kalbi kontrol ettirmenin ana nedeni, nadir görülen kalp krizi riski veya daha da ilginci, ani kalp ölümüne yol açabilecek bir aritmi (düzensiz kalp atışı) konusunda endişelenmemizdir. Bu inanılmaz derecede nadir olsa da mümkün olabilir, ”diyor Clark. Bununla birlikte, akciğerlerle ilgili olarak aslında aynı risk yoktur. Clark, akciğer fonksiyon testinde ani ölüm riskini tespit etmeye yardımcı olacak bir şey olmadığını ve bu nedenle akciğer fonksiyon testinin semptomatik kişiler için yapıldığını söylüyor.
Ek olarak, hastalık süresince bir ventilatöre bağlıysanız, büyük bir değişiklik olmadığından emin olmak amacıyla bir EKG testi yaptırmak için doktorunuzla birlikte çalışmalısınız, diyor Milton. Birkaç gün gibi kısa bir süre ventilatör kullanıyorsanız, akciğer fonksiyonunuzu kontrol etmeniz gerekmez, ancak uzun bir süre ventilatör kullanıyorsanız, muhtemelen akciğer fonksiyonunuzda bir bozulma olacak ve bu nedenle akciğer fonksiyon testlerini yaptırmanız gerekebilir diyor Clark.
Clark, akut hastalıktan sonra akciğer fonksiyon testi yaptırmak için en az üç ay beklemeyi öneriyor, çünkü iyileşme yavaş olduğundan bu, insanların eski hallerine dönebilmeleri için daha fazla zaman almasına neden olmaktadır diye ekliyor.
Sıradan bir koşucuysanız ve hafif bir vakanız varsa, semptomların giderilmesinden sonra 10 ila 14 gün beklemeniz ve ardından egzersize dikkatli bir şekilde devam etmeniz muhtemelen uygundur. (Özellikle endişeleriniz varsa, bir doktora danışmak her zaman iyi bir fikirdir.)
Green, asemptomatik veya hafif semptomları olan çoğu insanın, doktorlarına danışmadan egzersize devam edebileceğini söylüyor. Ancak semptomlar şiddetliyse veya hastaneye kaldırıldıysanız, doktorunuza danışın.
Amerikan Kardiyoloji Koleji, önceden var olan rahatsızlıkları olanların egzersize dönmeden önce bir doktora danışmalarını önerir.
COVID-19 teşhisi konduysa, egzersizlere ne kadar ara vermelisiniz?
Clark, spora dönüş protokolüne ilişkin çok büyük kanıtlar olmasa da, temel hızınızın ve mesafenizin yüzde 50’sinden fazla olmayacak şekilde yeniden başlamak büyük olasılıkla izlenecek en iyi yoldur diyor. Antrenmanlara başladığınızda kendinizi nasıl hissettiğinizi izlemek isteyeceksiniz.
Hasta olma ve uzun dinlenme süresi kombinasyonunun ardından egzersizin size alıştığınızdan daha sert ve daha kötü hissetirmesi doğaldır.
Normal antrenman seviyenizin yüzde 50’sinden başladıktan sonra kendinizi hazır hissettiğinizde, kademeli olarak egzersiz yoğunluğunuzu ve haftalık mesafenizi artırabilirsiniz.
Hem Clark hem de Milton, normal egzersiz seviyenize dönene kadar yoğunluğu / kilometreyi her hafta yaklaşık yüzde 10 artırmanızı öneriyorlar.
Tekrar başladığınızda egzersizinizden vazgeçmenizi gerektiren bazı belirtiler nelerdir?
Virüsün olası kalıcı etkilerinin yanı sıra antrenmansız geçen süre nedeniyle egzersizlere başladığınız ilk dönemlerde zorluk yaşayabilirsiniz.
Green, beklediğinizden daha fazla nefes darlığınız varsa veya kalp çarpıntısı nedeniyle göğsünüzde rahatsızlık hissediyorsanız, doktorunuza danışın diyor.
Yani egzersizleriniz tolere edilebilir ancak zorlayıcıysa ve daha rahat hissedene kadar aynı çabayı zaman içinde sürdürebiliyorsanız, muhtemelen antrenman eksiksizliğinizin etkilerini hissediyorsunuzdur.
Clark, antrenman eksikliğini hala hasta olmakla karıştırmanın çok kolay olduğunu söylüyor.“Aranacak bazı ipuçları - göğüs ağrısı, bayılma veya bayılacakmış gibi hissetme, bunlar görüldüğünde hemen antrenmanı kesmeli ve doğruca doktoruna gidilmelidir” diyor.
Nefes darlığı şekil bozukluğuyla birlikte gelir ve koşular veya antrenmanlar daha zor geçiyormuş gibi hissedilir.
Bu duygular hafifse ve çok sıkıntıya neden olmuyorsa, kondisyonunuzu iyileştirmeye devam etmekte sorun yoktur. Tutarlı, yavaş ve istikrarlı bir antrenmala her hafta kendinizi daha iyi hissetmeye başladığınızı göreceksiniz. Eğer bu şekilde hissetmiyorsanız, o zaman doktoruna danışmanın zamanı gelmiştir.
Miyokardit hakkında endişelenmeli miyim?
Green, kalp duvarının orta tabakasının iltihaplanması olan ve kalp kasında yaraya neden olan miyokarditin ilerleyen dönemlerde potansiyel olarak ölümcül kalp ritmi problemlerine neden olabildiğini söylüyor. Bu durum kalp yetmezliğine, anormal kalp atışına ve hatta ani ölüme yol açabilir.
COVID-19 ile diğer solunum yolu virüslerinde gördüğümüzden daha yüksek bir miyokardit insidansı var gibi görünüyor. Bu olay tam olarak bilinmemektedir. Green, miyokarditin daha şiddetli vakalarda (tipik olarak hastaneye yatmayı gerektiren) daha yaygın olduğu ve asemptomatik veya hafif semptomatik vakalarda ortaya çıkma olasılığının daha düşük olduğunu söylüyor. Bununla birlikte, JAMA Cardiology’da yayınlanan yeni bir çalışmaya göre Covid-19’un miyokardit riskini değerlendirmek için MRI kullanılarak yapılan incelemelerde hem hastanede yatan vakalarda hem de hastaneye kaldırılması gerekmeyen vakalarda yüksek bir miyokardit insidansı bulunmuş.
Size COVID-19 teşhisi konmadıysa, ancak hastaysanız ve semptomlar sergilediyseniz, ne yapmalısınız?
Milton, teşhis edilmemiş ve COVID-19’unkilere benzer hafif semptomlar yaşamış olsanız bile, semptomlarınız düzeldikten sonra iki hafta ara vermenin ve ardından yavaşça egzersize dönmenin iyi bir fikir olduğunu söylüyor. Onaylanmış bir teşhisiniz veya semptomlarınız varsa kademeli olarak antrenmanlara başlatmalısınız, yine temel temponuzun ve mesafenizin yüzde 50’sini geçmemelisiniz.
New York City’deki Mount Sinai Hastanesinde Dermatolojide Kozmetik ve Klinik Araştırma Direktörü olan Joshua Zeichner’a göre koşucuların dikkat etmesi gereken bir diğer şey, COVID-19’un cilt belirtilerinden birinin COVID ayak parmakları olarak da bilinen bir fenomen olduğuna işaret ediyor.
Hastalar, kan damarlarının iltihaplanması veya dolaşım bozukluğunun neden olduğu düşünülen ayak parmaklarında çürük benzeri lekeler geliştirir.
Koşucular, özellikle bazen çürük ayak tırnakları yaşayanlar ayaklarında herhangi bir morarma veya kızarıklık fark ederlerse doktorlarına danışmalıdır.
Zeichner, bozulmuş kan akışı ortamında ayaklara yönelik potansiyel travma göz önüne alındığında, COVID’li hastalara yeniden koşmaya başlamaları için tüm belirtiler göz önüne alınarak test sonucunu beklemelerini söylüyor.
(Ek olarak, diğer doktorlar COVID ve egzersizin kötü bir kombinasyon olabileceğini keşfettiler) Uzmanlar, herhangi bir yorucu egzersize katılmadan önce doktorunuzla veya bir spor kardiyoloğuyla çalışmanızı tavsiye ediyor.
Semptomlar göstermiyorsanız ancak test sonucu pozitif çıkan birine maruz kaldıysanız, kendi kendinizi izole etmeli ve mümkünse bir test yaptırmalısınız.